Za ovih nekoliko meseci koliko pišemo i družimo se sa vama na ovom sajtu, obradili smo mnoge teme vezane za Leskovac i njegovu okolinu. Pisali smo o istoriji, kulturi, ličnostima. Pominjali mnoge prirodne resurse, bogatsva i dobra koje poseduje čitav Jablanički okrug.

Upravo voda, zemlja, klima, povoljan geografski položaj pogodovali su razvoju čitavih civilizacija u našem kraju.

U susednoj opštini Lebana podno Radan planine, te čudnovate, gorostasne po mnogima i lekovite kamene mase, nalaze se dobro očuvane ruševina grada iz šestog veka.

U to vreme na ovim prostorima vladala je moćna Romejska imperija. Najdostojniji i jedan od najvećih careva Istočnog rimskog carstva, car Justinijan, na nekoliko kilometara od današnjeg Leskovca podigao je grad u čast svoje majke, velelepni, moderni grad pod nazivom Ivstiniana Prima, u narodu poznatiji kao Caričin grad.

      483. godine u gradu Tauresijumu, blizu današnjeg Skoplja prvi put je progledao Justinijan, jedan od najznačajnijih rimskih careva. Neposredno pre njegovog rođenja desio se pad Zapadnog rimskog carstva, te je Istočno rimsko carstvo, sa sedištem u Carigradu ostalo kao jedini bastion i čuvar rimske tradicije. Imperija odnosno njen istočni deo, prostirala se tada na manje od polovine nekadašnjeg najmoćnijeg carstva, zauzimavši značajne delove današnje Turske i Balkana.

Rođenje cara Justinijana bitno je promenilo tok čitave istorije. Car je imao ideju da oslobodi Rim i opet vrati staru slavu carstvu. Dolaskom na vlast 527. godine kreće u osvajanja i proširenje Istočnog carstva. Uspeva da zauzme velike delove Apenina, kao i severne Afrike i tako bar teritorijalno približno vrati stari sjaj carstvu.

Zbog velikih vojničkih i ekonomskih uspeha car je rešio da se oduži svom rodnom kraju. Pogodnu lokaciju našao je upravo kod nas. Na samom početku vladavine, ne zna se tačna godina, podiže ovaj grad, a 535. ustanovio je i arhiepiskopiju Justinijana Prima, što je značilo da je grad bio jedan od najznačajnijih verskih centara ne samo u ovom delu Evrope već i u čitavom carstvu. Veliku pobunu rizikovao je da izazove car jer je jurizdikcija za celu severnu i istočnu Iliriju pripala novonastalom gradu, a Solun je ostao samo na južnim delovima današnjeg Balkana.

Grad je bio opasan snažnim bedenima i unutra i spolja, što je grad delilo na tri dela: Gornji, Srednji i Donji. Na najuzvišenijem mestu u gradu sagrađen je Akropolj u kom se nalazilo sedište crkvene, vojne i administrativne vlasti.

Koliko je grad bio ispred svog vremena govori i podatak da su gradske ulice bile popločavane pravougaonim krečnjačkim pločicama sa raznim ukrasima na njima. Ispod Akropolja nalazio se grad sa velikim forumom (trgom) na kom se nalazila bazilika koja je bila ukrašena osim zidnim i podnim freskama. U gradu je ukupno bilo pet bazilika (ranohrišćanskih crkava).

Najimpozantniji podatak za Caričin grad jeste onaj o vodosnabdevanju. Ako uzmemo u obzir da danas, u 21. veku, mnogi gradovi imaju veliki problem sa pitkom vodom i kanalizacionom mrežom, ovaj podatak dodatno dobija na značaju. Ceo grad je imao pijaću vodu i snabdevao se iz jezera koje je postojalo u okolini grada. Još neverovatnije deluje da je car Justinijan, odnosno radnici koje je unajmio zajedno sa arhitektama, napravio veštačko jezero (govorimo o 6. veku) i na njemu napravio branu koja je bila 100 metara dugačka i 6,15 metara visoka.

Kada na sve ovo dodamo i podatak da su nalažene kovanice koje su kovane ne samo u Solunu i obližnjim centrima, već i u samom Konstantinopolju, možemo uvideti koliko je ovaj grad bio značajan u svakom pogledu za celo carstvo.

Grad nije dugo postojao, već vek kasnije iz nepoznatih razloga, a najverovatnije zbog invazije nadolazećih plemena (Avara), grad je poharan i srušen do temelja.

Vredi napomenuti i to da je prvi detaljan opis ruševina dao Mita Rakić, čuveni srpski ekonomista, književnik, političar, ministar finansija. Opis je objavljen u listu „Otadžbina“, a arheološka istraživanja započeta su 1912. godine pod vođstvom Vladimira Petkovića, istoričara umetnosti i arheologa.

      Put koji je povezivao dva najveća grada, dve najveće prestonice, Rim i Carigrad prolazio je kroz našu zemlju. Bacimo li pogled na kartu Srbije, videćemo sve same drevne gadove: Sirmijum, Taurunum, Singidunum, Felix Romulijana,...

To mora da nas podseća da nije sve krenulo od nas i da se ništa sa nama neće završiti i da se tradicija i kulturno nasleđe mora čuvati i negovati kako bi se prosledilo, neokrnjeno, kako je nama predato čak i bolje, sledećim generacijama.

Na putevima se spaja nespojivo, a naša zemlja je jedan veliki put. U našoj duši spojile su se suprotnosti kakve nigde na svetu nisu. Slovensko, borbeno, ratničko i radničko, ali i romejsko, uzvišeno, blago i ponosno i baš u tome leži sva lepota, svo bogatstvo i vrlina jednog Srbina i duha celokupnog srpskog naroda.